Canada
Het is 27 februari 1942, 10 dagen voordat Jaap zijn 20ste verjaardag viert wanneer hij volgens de stempel in zijn paspoort en zijn staat van dienst Canadees grondgebied bereikt. Hij zal zich melden in de voormalige meubelfabriek van McLagan in Stratford, Ontario. Tot vlak voor de oorlog werden hier veelal door de oprichter George McLagan ontworpen meubelen geproduceerd van hout uit de lokale bossen. De fabriek inmiddels omgedoopt in de “Prinses Juliana kazerne” zal tot het najaar van 1942 de thuisbasis vormen voor de Nederlandse rekruten die voornamelijk afkomstig zijn uit de Verenigde Staten en Canada. Het zal op deze naar prinses Juliana vernoemde kazerne zijn dat deze mannen voor het eerst militaire kleding zal worden verstrekt en zij zich in het groen zullen hijsen. Velen van hen zijn inmiddels 2e generatie immigranten en zijn soms zelfs de Nederlandse taal niet machtig. De rekruten met Nederlandse achtergrond in Canada zoals onder andere de latere commando’s Bill Knijff en August Ferdinand Marie Bakhuis Roozeboom waren vaak afkomstig van het platteland.
Een hele andere achtergrond dan Jaap had ook al had hij een tijdje gewerkt op een Amerikaanse ranch. Hij zal met zijn tattoo op zijn onderarm overgehouden aan zijn koopvaardijtijd zeker zijn opgevallen. Niet alleen Nederlandse soldaten zullen overigens een stempel op deze plek drukken want na de oorlog zal de Nederlandse ontwerper Jan Kuypers voor een nieuwe impuls in het design van de Canadese meubels gaan zorgen. De meubels die hij ontwierp voor de nieuwe eigenaar van de fabriek zijn nu zelfs dure collectors items. Jaap zal zich echter verre van druk gemaakt hebben over meubels of de oorspronkelijke functie van de kazerne.
Foto1 Jaap met handen op de rug te midden van andere rekruten. Collectie J.W. Bothe
Jaap was namelijk klaar om de strijd aan te gaan weliswaar zonder training nog. Maar echter wel met een rotsvast vertrouwen en drang om zo snel mogelijk deel te gaan nemen aan het bevrijden van Europa en Nederland in het bijzonder. De dagen worden vanaf nu vanaf 6.30 gevuld met militaire discipline. Gestart wordt er met gymnastiek en ontbijt dan marcheren en wapeninstructie. Na de middag volgt er exercitie en op zaterdag volgt een grote mars of veldoefening om de geleerde theorie in de praktijk te brengen. Het valt te bezien of de eerste maanden in uniform hem zwaar vielen, er zal uiteraard een moment van wennen geweest zijn maar wanneer je zijn foto’s uit die tijd ziet, zie je al een zelfbewuste kerel die op sommige foto’s bijna zijn schouders lijkt op te halen over wat er allemaal om hem heen gebeurt. Zoals eerder besproken was het hem in zijn jonge leven niet bepaald aan komen waaien en was hij gewend aan zwaar werk en gevaar.
Foto 2 McLagan Furniture folder
In september 1940 werd er besloten om voor aanvulling van het Nederlands Legioen in Groot-Brittannië te gaan zorgen. Hiervoor werd een trainingslocatie in Canada geregeld met toestemming van de Canadese overheid zolang de financiering van de opleiding door Nederland werd geregeld. Het personeel kwam over uit Groot-Brittannië en stond onder leiding van luitenant-kolonel G.J. Sas. Hij werd door diverse officieren geassisteerd waaronder de luitenant Du Bois. Deze laatst genoemde had in tegenstelling tot de nieuwbakken soldaat Jaap al heel wat meegemaakt op militair gebied. Op 10 mei 1940 bevond hij zich als jonge tweede luitenant namelijk in de Peel-Raamstelling.
Foto 3 Telegram overlijden Du Bois met vermelding S.O.E. en S.A.S. Collectie C.Bal
Nadat hun positie overlopen is door de vijand slaagt hij erin om met een aantal andere soldaten te vluchten richting Zeeuws-Vlaanderen. Zoals andere Nederlandse militairen waaronder veel marechaussees komt hij uiteindelijk aan in Brest. Hier maakt hij de oversteek naar Groot-Brittannië, na een half jaar zal hij zich aansluiten bij de staf van het Detachement Nederlandse Troepen om te helpen bij de rekrutering en opleiding van Nederlandse militairen in Canada waaronder dus Jaap. Gezien het relatief kleine aantal militairen die hier getraind werden in de loop der jaren, iets meer dan 800, zullen zij elkaar hier zeker ontmoet hebben. Het zal echter niet voor het laatst zijn. Canada zal voor Du Bois namelijk niet het eindstation zijn.
In 1943 zal hij weer terugkeren naar Groot-Brittannië om hier de para-opleiding te volgen als lid van de Noothoven van Goor compagnie. Hierna volgt een opleiding bij de S.A.S. om vervolgens terug te keren bij de Prinses Irene Brigade. Waarom dit laatste is gebeurd is niet helemaal duidelijk, in zijn S.O.E. dossier zit een briefje dat hij R.T.U. (return to unit) is gegaan. Deze aanduiding werd meestal gebruikt voor iemand die niet (meer) geschikt was voor de specifieke eenheid. Hij gaat niet mee met de Brigade naar Normandië maar zal al snel ingezet worden voor een Jedburgh-missie en zal net als Jaap te Son landen in een glider verbonden aan het 101st Airborne. Aangezien Jaap ook aan de staf van het 327th onderdeel van de 101st Airborne Division was verbonden zullen zij elkaar zeker gesproken hebben. Nu niet meer in de rol van rekruut en opleider maar als gelijken op militair niveau. Na 4 weken zal Du Bois terugkeren naar Groot-Brittannië en door koningin Wilhelmina worden onderscheiden met het Bronzen Kruis. Op 18 oktober wordt hij alweer ingezet en gedropt in de buurt van Garderen. Zijn opdracht is om parachutisten van Operation Market Garden te helpen evacueren. Dit mislukt echter en gaat zich inzetten om het lokaal verzet te trainen. In deze rol wordt hij uiteindelijk door de Duitsers gevangen genomen nadat hij 2 keer is geraakt door een kogel. Hij zal uiteindelijk op 8 maart 1945 bij “De Woeste Hoeve” worden geëxecuteerd als vergelding voor de aanslag op SS-Obergruppenführer Hanns Albin Rauter. Zelfs na hun dood blijven Jaap en luitenant Du Bois levens met elkaar verweven, beide hebben namelijk een prominente plek in het museum van het regiment in Oirschot gekregen. Rauter zal na een proces in Nederland op 25 maart 1949 worden gefusilleerd waarbij hij naar de Waalsdorpervlakte wordt begeleidt door de Zeeuwse verzetsstrijder Chris Wisse. Deze Chris die zelf ontsnapte aan executie maar veel vrienden verloor bekend onder de naam “de 10 van Renesse”. Rauter rust niet zoals vaak beschreven in een naamloos graf in Den Haag maar in het familiegraf in Duitsland.
Proces Hanns Albin Rauter in kleur.
Deze gebeurtenissen zijn echter nog ver weg wanneer Jaap de basisbeginselen van het militaire leven onder de knie probeert te krijgen. Iets wat hem waarschijnlijk makkelijk afgaat en waar hij zelf niet al teveel aandacht aan besteedt later. Het land lijkt meer indruk op hem te maken dan de training zelf. Wat ook indruk maakt op hem en zijn maten is het bezoek van een actrice aan de kazerne. Het gaat om de van oorsprong Britse actrice Madeleine Carroll, op dat moment zelfs de best betaalde actrice van Amerika. Niet zonder reden overigens, zij was het die als eerste de “ice cold blonde” rol speelde in Alfred Hitchcock’s film The 39 Steps. Een gerenommeerde actrice dus die na het overlijden van haar zus Marguerite tijdens de London Blitz haar carriere gedurende de oorlog zal stopzetten.
Foto 4 Actrice Madeleine Carroll met majoor Carp. Collectie J.W.Bothe
Zij gaat werken als verpleegster voor het Rode kruis omdat zij inmiddels tot Amerikaane is genaturaliseerd in een Amerikaans hospitaal in Italië. Zij bereikt uiteindelijk de rang van kapitein en zal worden onderscheiden met de Medal of Freedom. Dwight Eisenhower zal na de oorlog aangeven dat hij van alle filmsterren die dienst hadden genomen hij het meest onder indruk was van Madeleine en Herber Marshall die militairen met amputaties verzorgde. Het bezoek zal een fijne afleiding geweest zijn voor de mannen wiens dagen gevuld zijn met vele herhalingen om zo de militaire discipline onder controle te krijgen. Foto’s maken echter ook duidelijk dat Jaap ook in deze situatie tijd vond om lol te maken onder het genot van een drankje.
Foto 5 Jaap op rechts met maat en een fles drank. Collectie J.W.Bothe
De eerste training neemt dus 6 weken in beslag en een aantal weken later wordt hij toegevoegd aan het 7e detachement. Op 1 mei 1942, iets meer dan 2 maanden na zijn aankomst in Canada zal hij dit land weer verlaten. Het zal niet de laatste keer zijn dat hij Canada ziet, in zijn verlof zal hij zijn vriend Bill Knijff opzoeken. Jaap had het eigenlijk wel gezien op zee maar om zich aan te sluiten bij de Prinses Irenebrigade vond hij zichzelf toch weer terug op de Atlantische oceaan. Op 13 mei 1942 zal hij na aankomst in Groot-Brittannië worden ingedeeld bij de Prinses Irenebrigade. Het is de volgende stap in zijn militaire carrière, het zal echter niet zijn laatste zijn.
Foto 6 Jaap vermoedelijk op de Prinses Juliana kazerne, kenmerkend zit zijn hoofddeksel scheef. Collectie J.W.Bothe
Foto 7 Sport was een vast onderdeel van de opleiding. Collectie J.W.Bothe
Foto 8 Jaap bij het kruisje kijkt zelfverzekerd in de camera. Collectie J.W.Bothe
Foto 9 Uitrusting die jaap op zijn eerste dag kreeg uitgereikt in Canada. Collectie J.W.Bothe
Goessestraatweg 6
4421PJ Kapelle
