Chinatown aan de Maas
Het is 9 maart 1922 wanneer Jacobus Wilhelmus Bothe roepnaam Jaap in Katendrecht, Rotterdam ter wereld komt. Katendrecht het schiereiland is tot in de jaren 80 van de vorige eeuw vooral bekend als Chinatown aan de Maas. Het is in de jaren 20 op zijn zachts gezegd een levendige wijk. Niet in de laatste plaats door een grote groep Chinezen die in 1911 voor het eerst voet aan wal zetten. Dit om een staking bij de rederij de Rotterdamse Lloyd te breken.
Het is een groep die met gemengde gevoelens wordt ontvangen maar door hun inzet, door de werkgevers in de haven direct worden omarmd. Zij blijven dus ook na de stakingen en binnen een aantal jaar komen behoorlijk wat meer landgenoten richting Katendrecht. Reden hiervan is het begin en het einde van de Eerste Wereldoorlog waarin Nederland neutraal was. Eerst kwamen zij vanuit Duitsland in verband met de geblokkeerde havens en later uit Groot-Brittannië omdat Britse marinemannen hun banen na de oorlog weer opeisen.
Babyfoto Jaap. Collectie J.W. Bothe
In die periode is dit in de Rotterdamse haven geen enkel probleem, er is werk zat voor deze harde werkers. Het is helaas geen rozengeur en maneschijn voor veel van deze mannen. Voor werk en huisvesting zijn zij sterk afhankelijk van shipping masters. Die bemiddelen bij werk en zijn vaak ook eigenaar van de panden waarin zij wonen. Daarnaast is het ook niet ongebruikelijk dat er in veel van deze huizen een opiumkit in de kelder aanwezig is, verslaafde mensen zijn nog afhankelijker en ook beter onder bedwang te houden lijkt de filosofie.
Sfeerbeelden op Katendrecht in de jaren 20 vorige eeuw.
De grote groep Chinezen brengt echter ook een cultuur van ondernemerschap waaronder het eerste Chinese restaurant 2 jaar voor de geboorte van Jaap op het schiereiland geopend wordt. Of hier al tjap tjoy op het menu stond verteld het verhaal niet, het was in ieder geval de eerste in een reeks restaurants die niet meer weg te denken is in onze cultuur. Op het eiland worden daarom veel Chinezen als goede partij gezien om mee te trouwen. Wat minder bekend, is dat door een huwelijk een Nederlandse vrouw haar staatsburgerschap verloor en dus stateloos werd. Dit onrecht wordt pas in de jaren 70 hersteld. Nu ja hersteld, je kon voor enkele duizenden guldens het staatburgerschap weer terugkopen.
Jeugdfoto Jaap in donker matrozenpakje voor het raam. Genomen voor de winkel van zijn ouders in Katendrecht. Collectie J.W. Bothe
Het is in deze wijk dus waar Jaap zijn eerste stappen zet, een wijk die met de jaren ruiger wordt door de mengeling van zeelieden, de vele uitgaangelegenheden en de dames van lichte zeden. In ieder geval is het ook een wijk die bruist door de vele verschillende culturen die in de jaren 30 zelfs leiden tot een gewaardeerd uitje welke door de VVV wordt georganiseerd. Busladingen vol komen om het bijzondere eiland te bezoeken. Het is ook de wijk waar zijn opa en oma een Pension en Café/Dansant hebben gedurende de oorlog en voor de oorlog. Tijdens de oorlog moet een officier zorgen dat Duitse militairen geen vertier komen zoeken op Katendrecht net als zijn Duitse voorganger worden deze taken na de bevrijding overgenomen door een geallieerde militair.
Het is dus de vraag of de opa en oma van Jaap veel militairen over de vloer kregen zoals zij dat in vooroorlogse jaren wel gewend waren getuige de foto waarop zij trots met een Amerikaanse marineofficier poseren. De foto is niet gedateerd maar het moet ergens in de periode rond de Eerste Wereldoorlog zijn geweest getuige het gedragen tenue. Katendrecht was namelijk een soort enclave binnen Rotterdam en misschien wel binnen Nederland waar het verboden was om te komen voor de bezetter uit angst voor eventuele ziektes die voortkwamen uit alle verleidingen die het eiland bood.
Opa Ernst en oma Martha van Jaap met Amerikaanse marine officier. Collectie J.W. Bothe
Hoe Jaap aan zijn avontuurlijke inslag en duidelijke eigen meningen en inzichten kwam zal gissen blijven. Misschien was het wel voorbestemd? Zijn geboortedag 9 maart deelt hij namelijk met een aantal illustere en tot de verbeelding sprekende namen zoals Yuri Gagarin de eerste man in de ruimte en ontdekkingsreiziger Amerigo Vespucci. Vele eeuwen later zal de ondernemende Jaap het naar Amerigo vernoemde continent veelvuldig doorkruizen. Meer voor de hand liggend is dat het opgroeien in een wijk met veel verschillende culturen met mannen die als zeelieden over de gehele wereld zwierven al vroeg een onuitwisbare indruk maakten. Dit laatste ook het zaadje plantte om in een polariserende en beklemmende omgeving die na Katendrecht volgt juist de keuze te maken om de wereld te omarmen.
Door de crisis in de jaren 30 maar ook door de voortschrijdende techniek zoals dieselmotoren in plaats van stoomaandrijving raakten steeds meer Chinese zeelieden werkloos. In Nederland begon men deze groep daardoor overbodig en lastig te vinden. Zij werden daarom ook massaal uitgezet waardoor de Chinese populatie in Katendrecht decimeerde
Net voor deze periode verhuist Jaap op 7-jarige leeftijd in 1929 richting Nazi-Duitsland waar zijn vader is hertrouwd met een Duitse. Hierover meer in het volgende hoofdstuk. Het zal echter een totaal andere wereld worden dan de bruisende wijk waar nieuwe culturen en trends omarmt werden zoals bijvoorbeeld Jazz ook wanneer deze later door de bezetter verboden wordt. De Chinezen zorgden voor een omslag in deze wijk, gehaald als stakingsbrekers door rederij de Rotterdamse Lloyd, een bedrijf welke een grote rol in het leven van veel Rotterdammers speelde en op een heel onverwachte manier ook in die van Jaap.
Dit bord stond tijdens de oorlog aan het begin van Katendrecht.
Eind 1944 is het een schip in aanbouw te Vlissingen wat besteld is door deze rederij en dat het decor wordt van een levensgevaarlijk actie achter de linies samen met luitenant de Ruiter, sergeant van der Steen en een lokale verzetsman, je leest hier meer over in het hoofdstuk ‘Slag om de Schelde’.
Ook Chinese invloeden komen gedurende de oorlog weer op zijn pad in de vorm van 2 op het oog aimabele vijftigers, niets blijkt echter wat het lijkt. Het zijn namelijk 2 gepokt en gemazelde Britse politieagenten die tientallen jaren zichzelf staande hebben gehouden in het beruchte vooroorlogse Shanghai.
Het zijn deze mannen die de close combat technieken leren aan de aspirant-commando’s door hun gepresenteerd als all-in fighting. Katendrecht zal net als Jaap een buitengewone rol spelen gedurende de oorlog, een toevluchtsoord voor onderduikers, een gebied van vertier, nog meer nu de binnenstad door het bombardement is verdwenen en nagenoeg vrij van Duitsers in verband met het bezoekverbod. Uniek dus net als het ontstaan van de commando’s gedurende WO2.
Opa Ernst met Chinese ondernemers. Collectie J.W. Bothe
Goessestraatweg 6
4421PJ Kapelle
